ΤΑ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΤΗΣ ΑΙΓΙΝΑΣ

Ο Πύργος του Μαρκέλλου ήταν ένας Ενετικός πύργος - παρατηρητήριο που χτίστηκε στο τέλος του 17ου αιώνα. Το κτίριο ανακαινίστηκε από τον Πρόκριτο Φιλικό, αγωνιστή και βουλευτή Σπυρίδωνα Μάρκελλο, το 1802.

Στον Πύργο του Μαρκέλλου στεγάστηκε η πρώτη Ελληνική αντικυβερνητική επιτροπή από το 1826-1828 και για ένα χρονικό διάστημα τα ταμείο του Ελληνικού κράτους.

Σήμερα στον Πύργο του Μαρκέλλου στεγάζονται το Καποδιστριακό Πευματικό Κέντρο του Δήμου της Αίγινας και το Κέντρο Κοινωνικού Προβληματισμού "Σπύρος Αλεξίου". Το ισόγειο του Πύργου, σήμερα χρησιμοποιείται περιστασιακά και ως εκθετικός χώρος.

Η Μητρόπολη της Αίγινας είναι τρίκλιτος Ναός, με τρεις κόκκινους τρούλους, το μεσαίο κλίτος είναι αφιερωμένο στην εορτή της κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το δεξί κλίτος είναι αφιερωμένο προς τιμήν του πολιούχου της Αίγινας, του Αγίου Διονυσίου και το αριστερό κλίτος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο.

Ο Mητροπολιτικός Ναός της Αίγινας χτίστηκε το 1806 με χρήματα της Ιεράς Μονής της Χρυσολεόντισσας. Στην Μητρόπολη υπάρχουν πολλά ιστορικά κειμήλια, μαρμάρινο τέμπλο, αξιόλογες αγιογραφικές τοιχογραφίες και εντοιχισμένες εικόνες. Απέναντι από τον Δεσποτικό Θρόνο διατηρείται μέχρι και σήμερα το στασίδι του Κυβερνήτη. Το καμπαναριό δίπλα στο Ναό είναι έργο των Στ. Κλεάνθη και Ed. Schaubert.

Η Μητρόπολη, εκτός των άλλων χρησιμοποιήθηκε σαν βουλευτήριο το 1827 και το 1828, για την ορκομωσία της πρώτης κυβέρνησης της Ελλάδος, ως χώρος συνάθροισης της Εκλεκτικής Συνέλευσης των Δημογερόντων και για ένα μικρό χρονικό διάστημα κάλυψε τις ανάγκες του αλληλοδιδακτικού. Συγκεκτριμένα στην Μητρόπολη υποδέχτηκαν οι Αιγινήτες τον Κυβερνήτη Καποδίστρια στις 11 Ιανουαρίου του 1828, όπου του απαγγέλθηκε ο περίφημος λόγος του Θεόφιλου Καϊρη. Λίγες μέρες αργότερα, στις 28 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε η τελετή της ορκωμοσίας του ως Πρώτου Κυβερνήτη του Ελληνικού Κράτους καθώς και του Πανελληνίου Συμβουλίου που απαρτιζόταν από 27 μέλη και που αποτέλεσε την προσωρινή αντικυβερνητική επιτροπή.

Το 1830 με δωρεά του Ελβετού φιλέλληνα τραπεζίτη Ι. Γ. Εϋνάρδου κτίστηκε το Εϋνάρδειον Διδασκαλείον δίπλα στην Μητρόπολη, δείγμα νεοκλασικού κτηρίου, με σχέδια των αρχτεκτόνων Στ. Κλεάνθη και Ed. Schaubert.

Στο κτίριο στεγάστηκε το Κεντρικό Σχολείο, το σχολείο δηλαδή που προετοίμαζε τους διδασκάλους (μια μορφή Παιδαγωγικής Ακαδημίας) και το πειραματικό αλληλοδιδακτικό σχολείο. Είναι το πρώτο καθαρά νεοκλασικής μορφολογίας κτίριο του Νεοελληνικού Κράτους. Για ένα διάστημα στέγασε την Βιβλιοθήκη και από το 1926 μέχρι το 1982 στέγασε το Αρχαιολογικό Μουσείο.

Το Κυβερνείο είναι ένα διώροφο πετρόκτιστο κτίριο με ξύλινη κεραμοσκεπή, που ανήκε στον Αιγινήτη Αρχιμανδρίτη Γρηγόριο Μοίρα και βρίσκεται κοντά στη Μητρόπολη, στο κέντρο της πόλης.

Είναι ένα σημαντικότατο κτίριο για τη νεώτερη ελληνική ιστορία, αφού πρόκειται για το κτίριο που στέγασε την πρώτη κυβέρνηση της ελεύθερης Ελλάδος, ενώ ταυτόχρονα ήταν και η κατοικία του Ιωάννη Καποδίστρια. Στον πρώτο όροφο, το πρώτο δωμάτιο ήταν το γραφείο και στη συνέχεια υπήρχε η κατοικία του Κυβερνήτη, ενώ στο ισόγειο στεγάστηκαν οι κυβερνητικές υπηρεσίες. Την επισκευή του και πιθανόν την προσθήκη του ορόφου ανέλαβε τότε ο Κεφαλλονίτης μηχανικός Θεόδωρος Βαλλιάνος.

Περί το 1840 γίνεται κατοικία του Επισκόπου Αιγίνης. Από το 1866 έως το 1873 χρησιμοποιείται ώς άσυλο για τους πρόσφυγες της Κρητικής Επανάστασης. Το 1895 στεγάζει το Δημοτικό Σχολείο Θηλέων. Το 1898 έως το 1926 το ισόγειό του μετατρέπεται σε Αρχαιολογικό Μουσείο. Το 1932 στεγάζει το Γυμνάσιο της πόλης της Αίγινας. Το 1941 η Γερμανική Κατοχή το χρησιμοποιεί ως Διοικητήριο και στρατώνα. Το 1960 έως 1980 στεγάζει εκ νέου το Γυμνάσιο. Από το 1981 μέχρι και σήμερα στον όροφο στεγάζεται το Τοπικό Ιστορικό Αρχείο της Αίγινας και το ισόγειο χρησιμεύει ως αποθηκευτικός χώρος.

Σχεδόν δίπλα στο Κυβερνείο υπάρχει ένα άλλο μονοώροφο πετρόκτιστο παραδοσιακό κτίριο, στο οποίο στεγάζεται σήμερα η Δημοτική Βιβλιοθήκη της Αίγινας.

Νοτιοανατολικά της πόλης βρίσκεται το Ορφανοτροφείο, που είναι το πρώτο μεγάλο Δημόσιο κτίριο που χτίστηκε από τον Ιωάννη Καποδίστρια σε οικόπεδο που προσέφερε η Δημογεροντία της Αίγινας. Κατασκευάστηκε από τον αρχιτέκτονα Θεόδωρο Βαλλιάνο, σε λιγότερο από ένα χρόνο (Απρίλιος του 1828), με οικοδομικά υλικά που φέρανε από το Άργος.

Αρχικός προορισμός του ήταν η στέγαση, σίτιση και εκπαίδευση περίπου εξακοσίων ορφανών του Αγώνα. Έτσι χρησιμοποιήθηκε σαν στέγη και σαν σχολείο για τα ορφανά αγόρια. Στο ορφανοτροφείο λειτούργησαν εργαστήρια για να μαθαίνουν τα παιδιά κάποια τέχνη. Εκεί λειτούργησαν: τυπογραφία, ορολογοποιϊα, ραπτική, ξυλουργική, υποδηματοποιϊα και βιβλιοδετική. Στο κτίριο του ορφανοτροφείου στεγάστηκε το πρώτο Αρχαιολογικό Μουσείο. Διευθυντής και έφορος του Μουσείου ήταν ο Κερκυραίος Λόγιος Ανδρέας Μουσταξύδης, πιστός φίλος του Καποδίστρια. Μέσα στο ορφανοτροφείο κτίστηκε ο Ναός του Σωτήρα και η πρώτη Εθνική Βιβλιοθήκη. Εκεί στεγάστηκε το πρώτο Εθνικό Τυπογραφείο, λιθογραφείο και βιβλιοπωλείο και το πρώτο Ελληνικό Ωδείο.

Το 1834 κλείνει και παραχωρείται στη Σχολή Ευελπίδων. Το 1842 λειτουργεί ως Λοιμοκαθαρτήριο. Από το 1848 έως το 1860 παραμένει κενό. Το 1860 λειτουργεί ως ψυχιατρείο. Από το 1866 έως το 1869 φιλοξενεί πρόσφυγες της Κρητικής Επαντάστασης. Τέλος από το 1880 μέχρι το 1984 με κάποιες μετατροπές λειτούργησε σαν φυλακή ασφαλείας για ποινικούς και πολιτικούς κρατούμενους.