Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ

Ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες μετά απελευθερωτικές μορφές του Αγώνα, ίσως και η μεγαλύτερη. Προικισμένος με έξοχα διανοητικά και πνευματικά χαρίσματα συνέβαλε τα μέγιστα στη διασφάλιση της ελευθερίας και στη διοργάνωση της Ελεύθερης Ελλάδας. Ήταν ένας άνθρωπος με πολλές αρετές που φανερώνονται σε πολλά περιστατικά της ζωής του.

Η μετριοπάθεια, η ταπεινοφροσύνη, η ανεξικακία, η συγχωρητικότητα, η ανιδιοτέλεια, η αφιλοχρηματία, η ευψυχία, η καρτερία, η δικαιοσύνη, η γενναιοψυχία, η αυταπάρνηση και η μέχρι θανάτου αυτοθυσία.

Ίσως γι' αυτό κάθε φορά που τον καλούσε ο τσάρος για να τον τιμήσει με κάποιο παράσημο ή αξίωμα έκρινε τον εαυτό του ακατάλληλο, ή ότι δεν διέθετε τα απαιτούμενα προσόντα.

Η ζωή της πολυτέλειας και του πλούτου στην οποία ήταν υποχρεωμένος να ζει, οι τιμές και η δόξα, τα παράσημα, άφηναν ασυγκίνητο τον κατά βάθος ασκητικό χαρακτήρα του Καποδίστρια. Κατά τη διάρκεια μάλιστα περιπάτου του στους αγρούς της Κέρκυρας είπε χαρακτηριστικά όταν αντίκρισε ένα αγριολούλουδο: "Βλέπεις φίλε μου αυτό το ταπεινό λουλούδι; Έχει μεγαλύτερη αξία απ' όλα τα παράσημα και τις διακρίσεις που έχω. Η απλότητα και η αγνότητα της ζωής είναι για μένα τα καλύτερα παράσημα. Η εξοχή είναι η τροφός όλων αυτών των αρετών, αλλά οι πόλεις τις αδυνατίζουν και το περιβάλλον των ανακτορικών αυλών τις εξαφανίζει. Ευτυχής εκείνος που μπορεί να καλλιεργεί τον μικρό του αγρό, να αναπαύεται στη σκιά των δένδρων του μικρού του κήπου, να δροσίζεται από την πηγή που αναβλύζει στο μικρό βασίλειό του. Ελπίζω τις τελευταίες ημέρες της ζωής μου να τις περάσω σε ένα τέτοιο κήπο".

Γεννιέται όμως εδώ το ερώτημα. Πώς αυτή η αγνή και ευαίσθητη ψυχή υπήρξε μια τόσο σπουδαία πολιτική μορφή. Οι αιτίες τις επιτυχίας του ήταν πολλές. Η διαύγεια του νου και η ευστροφία του, αλλά και η ικανότητά του να παίρνει γρήγορες αποφάσεις. Η απόλυτη τιμιότητά του που γεννούσε την εμπιστοσύνη ακόμη και στους αντιπάλους του, η αφοσίωση στο έργο του, η θέλησή του και η ενεργητικότητα του. Άλλωστε μοναδικό εμπόδιο στη σταδιοδρομία του στη Ρωσία, που ήταν ούτως ή άλλως λαμπρή, στάθηκε η ακοίμητη αγάπη του για την πατρίδα. Είχε μέγιστη διπλωματική αλλά όχι και διοικητική πείρα. Ίσως γι' αυτό είχε και αποτυχίες. Ωστόσο είχε ξεκάθαρη συνείδηση της αποτυχίας του και δεν την ονόμαζε τελική.

Στον αγώνα του για την επίτευξη των ιδανικών του ήρθε σε σύγκρουση με τους αγωνιστές που αντιπροσώπευαν ένα διαφορετικό κόσμο. Παρόλα αυτά, σχεδόν μόνος μέσα στον κόσμο το δικό του, λεπτός, φιλάσθενος, αμίλητος με το μελαγχολικό του βλέμμα στημένο σ' ένα μακρινό ιδανικό, συνέχιζε να πορεύεται προς τη θυσία.

Ο Καποδίστριας με τα λιγοστά χρήματα, την κακή κατάσταση της υγείας του, την αγάπη της μελέτης και της μοναξιάς απέφευγε τις κοσμικές εμφανίσεις. Μόνο στον καγκελάριο πήγαινε τις Κυριακές ή στον τσάρο για εργασία. Φιλίες στην Πετρούπολη είχε μόνο ελληνικές οικογένειες καθώς και την οικογένεια Στούρτζα. Τον περισσότερο χρόνο του τον πέρναγε διαβάζοντας διάφορα βιβλία που δανειζόταν. Η υγεία του όμως κλονίσθηκε και οι γιατροί του συνέστησαν να πάει σε άλλες χώρες. Ο ίδιος προτίμησε να πάει στη Βιέννη, όπου συνέχισε την ίδια μοναχική ζωή. Γνωριμίες δεν έκανε παρά μόνο με Ρώσους ή Έλληνες ταξιδιώτες στη Βιέννη. Παρόλη όμως την απλότητά του, ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε δημόσιο πρόσωπο.

Ξεκίνησε το δημόσιο βίο του ως έκτακτος επίτροπος της κυβέρνησης στα Νησιά και έπειτα ως υπουργός της εκτελεστικής εργασίας σ' όλους τους κλάδους της διοικήσεως και τελικά ως γραμματέας της επικρατείας των εξωτερικών, των ναυτικών και του εμπορίου.

Οι σχέσεις του με τους Έλληνες της Ηπείρου, της Πελοποννήσου και του Αιγαίου χαρακτηρίζονται από την προσπάθειά του να υπηρετεί ταυτόχρονα την πατρίδα του και την Ρωσία. Βασικός του στόχος ήταν να προφυλάξει τους Έλληνες από τους πειρασμούς της Γαλλικής πολιτικής. Διέγειρε την χριστιανική ψυχή των αρχηγών της Ελλάδας και τα έμφυτα αισθήματά τους, πείθοντάς τους ότι μόνο η Ρωσία ήθελε και μπορούσε να τους βοηθήσει.

Υπό τη διοίκηση του τσάρου απέκτησε μεγάλη δραστηριότητα και η δράση του γραφείου του οδήγησαν πολλούς διπλωμάτες παλαιότερους απ' αυτόν να επιζητούν την θέση του. Οι αντίζηλοί του είχαν μεγαλύτερους βαθμούς από τον Καποδίστρια αλλά ο Αυτοκράτορας προτίμησε τη προθυμία και το ζήλο του. Λόγω της προόδου του γραφείου του, ο τσάρος πιστεύοντας στην αξία και τις ικανότητες του Καποδίστρια του ανέθεσε μεγάλη αποστολή στην Ελβετία. Ο Καποδίστριας όμως εξέφρασε τις αμφιβολίες του για την ικανότητα του να πραγματοποιήσει τόσο σημαντικό έργο. Παρόλα αυτά δέχτηκε την πρόταση του τσάρου. Στην Ελβετία χρειάστηκε να πάρει άμεσες αποφάσεις και μάλιστα παραβίασε τις εντολές του τσάρου. Επιφανειακά οι πράξεις του φάνηκαν λανθασμένες και ο Αυτοκράτορας δυσανασχέτησε. Αργότερα όμως κατάλαβε πως πίσω από την απατηλή αυτή επίφαση ο Καποδίστριας είχε πάρει μια ακόμη έξυπνη διπλωματική πρωτοβουλία.

Λόγω λοιπόν της έξοχης διπλωματικής πορείας του Καποδίστρια ο Αλέξανδρος τον τίμησε με το παράσημο του Αγίου Βλαδημήρου Β' τάξεως. Άλλωστε ο Καποδίστριας και ο τσάρος είχαν τις ίδιες αρχές και συναισθήματα. Αγάπαγαν και οι δυο τη Δημοκρατία και ήθελαν να την σώσουν από το Γαλλικό Δεσποτισμό. Ο έξυπνος αυτός διπλωμάτης εκμεταλλευόμενος έξυπνα την εμπιστοσύνη του τσάρου έθεσε το θέμα της ελεύθερης ναυσιπλοΐας στον Εύξεινο και άλλα πολλά θέματα για το καλό της Ελλάδας.

Αργότερα ο Καποδίστριας έπρεπε να αποφασίσει αν θα ακολουθήσει τον Ρωσικό στρατό κατά την αποχώρησή του από τα νησιά ή αν θα παραμείνει στην πατρίδα. Προτίμησε το δεύτερο, αλλά εξέφρασε στο τσάρο την παντοτινή αγάπη και σεβασμό στο πρόσωπό του.

Στην Ελλάδα ως κυβερνήτης πλέον, συνάντησε δυσκολίες που κατάφερε να τις ξεπερνάει. Δεχόταν αρνητικές επικρίσεις, παρόλα αυτά ο ίδιος συνήθιζε να λέει: "Ούτε ο φόβος των μηχανορραφιών και των ραδιούργων, ούτε οι συκοφαντικές στήλες των εφημερίδων δεν μπορούν να με αποπροσανατολίσουν από την πορεία που χάραξα στη ζωή μου. Ας λένε και ας γράφουν ό,τι θέλουν. Θα έρθει όμως κάποτε ο καιρός που οι άνθρωποι θα κρίνονται όχι σύμφωνα με όσα λέγονται ή γράφονται για τις πράξεις τους, αλλά από τις ίδιες τις πράξεις τους.

Έχοντας αυτή την πίστη ως αξίωμα έζησα στον κόσμο με θεμέλιο αυτές τις πνευματικές αρχές ως τώρα που βρίσκομαι στη δύση της ζωής μου και νιώθω ευχαριστημένος γι' αυτό. Μου είναι αδύνατο να αλλάξω τώρα. Θα συνεχίζω να εκπληρώ πάντοτε το χρέος μου, χωρίς να νοιάζομαι για τον εαυτό μου και ας γίνει ό,τι γίνει".

Πράγματι ο Καποδίστριας προέβλεψε σωστά για μια ακόμη φορά. Σήμερα τον κρίνουμε όλοι εμείς από τις πράξεις του και κατανοούμε τις αποφάσεις του. Νιώθουμε θαυμασμό και απέραντο σεβασμό στο πρόσωπό του και αναγνωρίζουμε το έργο του και τη θυσία του.